İdari yargı, kamu kurumlarının ve idarenin faaliyetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü ile görevli özel bir yargı koludur. Türkiye’de idari yargının temel amacı, idarenin hukuka uygun hareket edip etmediğini denetlemek ve bireylerin idari işlemler nedeniyle yaşadığı mağduriyetleri gidermektir. İdari yargının görev alanı, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) ve Anayasa tarafından belirlenmiştir.

İdari Yargı Nedir?

İdari yargı, idari işlem ve eylemlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünü sağlayan bağımsız yargı sistemidir. İdari yargıda dava açabilmek için genellikle idari işlemlerle kişilerin menfaatlerinin ihlal edilmiş veya zarar görmüş olması gerekir.

İdari Yargının Görev Alanını Belirleyen Unsurlar

İdari yargının görev alanı, genel olarak şu unsurlar üzerinden belirlenir:

• Uyuşmazlığın idari işlem veya eylemlerden kaynaklanması,
• Taraflardan birinin mutlaka bir kamu kurumu ya da idari birim olması,
• Kamu gücünün kullanımından kaynaklanan zararların söz konusu olması,
• İdarenin işlem veya eyleminin hukuka aykırılığının iddia edilmesi.

İdari Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar

İdari yargının görev alanına giren temel uyuşmazlık türleri şunlardır:

1. İptal Davaları:
Hukuka aykırı idari işlemlerin iptal edilmesi için açılan davalardır. Örneğin;

• Belediyelerin imar planları ve yapı ruhsatlarıyla ilgili kararları,
• Atama, görevden alma, disiplin cezaları gibi kamu görevlileri hakkındaki işlemler,
• İdari para cezalarının iptali.

2. Tam Yargı Davaları (Tazminat Davaları):
İdarenin işlem veya eylemleri nedeniyle kişilerin maddi veya manevi zarara uğradıkları durumlarda açılan davalardır.

• Kamulaştırma nedeniyle uğranılan zararlar,
• İdarenin kusurlu işlem veya ihmallerinden kaynaklanan zararlar,
• Hizmet kusuru nedeniyle ortaya çıkan zararlar.

3. İdari Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklar:
İdare ile özel kişiler arasındaki idari sözleşmelerden kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümü.

• Kamu ihale sözleşmeleri,
• İdari hizmet sözleşmeleri,
• Kamu imtiyaz sözleşmeleri.

İdari Yargının Görev Alanı Dışındaki Uyuşmazlıklar

Bazı uyuşmazlıklar idari yargının görev alanına girmez ve adli yargının görevindedir. Bunlar:

• İdarenin özel hukuk kişileri gibi davrandığı durumlarda çıkan uyuşmazlıklar,
• İdari yaptırım dışındaki suçlar nedeniyle açılan cezai davalar,
• Tapu ve nüfus kayıtlarının düzeltilmesi gibi bazı özel hukuk uyuşmazlıklarıdır.

İdari Yargı Mahkemeleri ve Görevleri

Türkiye’de idari yargı üç farklı mahkeme tarafından yürütülür:

• İdare Mahkemeleri: İlk derece mahkemeleridir. İptal ve tam yargı davalarına bakarlar.
• Vergi Mahkemeleri: Vergi uyuşmazlıkları ve vergi cezalarına ilişkin davalara bakarlar.
• Bölge İdare Mahkemeleri (BİM): İstinaf mahkemeleri olup, idare ve vergi mahkemelerinin kararlarını incelerler.

Danıştay ise idari yargının en üst yargı merciidir; temyiz incelemelerini yürütür ve idari davalarda içtihat oluşturur.

İdari Yargıda Görevli Mahkemeyi Belirleme

Görevli mahkeme uyuşmazlığın niteliğine göre belirlenir:

• Vergi uyuşmazlıkları vergi mahkemelerinde,
• Diğer idari işlem veya eylemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar idare mahkemelerinde görülür.
• İlk derece kararlarına itirazlar ise Bölge İdare Mahkemeleri’nde değerlendirilir.

İdari Yargıda Dava Açma Süresi

İdari yargıda dava açma süresi genel olarak 60 gündür. Bu süre;

• İdari işlemin kişiye tebliğ tarihinden itibaren,
• İdari eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren,
• İdarenin zımni (sessiz) reddi durumlarında, cevap verilmesi gereken tarihten itibaren işlemeye başlar.

Sürenin kaçırılması durumunda dava açma hakkı ortadan kalkar.

İdari Yargıda Yürütmenin Durdurulması Kararı

İdari davalarda önemli bir tedbir olan yürütmenin durdurulması kararı, telafisi güç veya imkânsız zararların önlenmesi amacıyla verilir. Bu karar için;

• İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması,
• Uygulama nedeniyle kişilerin ağır zarara uğrama ihtimali bulunması gerekir.

İdari Yargı Kararlarının Uygulanması

İdari yargı kararları, idare için bağlayıcıdır. İdare, mahkeme kararlarını en geç 30 gün içinde uygulamak zorundadır. Kararların uygulanmaması durumunda idare hukuki ve cezai sorumluluk altına girer.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. İdari yargının görevi nedir?
   İdarenin işlem ve eylemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkları çözmektir.
2. İdari davalar hangi mahkemede açılır?
   Genellikle idare mahkemelerinde, vergi uyuşmazlıklarında ise vergi mahkemelerinde açılır.
3. İdari davalarda dava açma süresi kaç gündür?
   60 gündür.
4. İdari yargıda hangi tür davalar açılır?
   İptal davaları, tam yargı (tazminat) davaları ve idari sözleşme davaları açılır.
5. İdari yargı kararları bağlayıcı mıdır?
   Evet, idari yargı kararları idareyi bağlar ve uygulanması zorunludur.
6. İdari yargıda yürütmenin durdurulması ne demektir?
   İdari işlemin uygulanmasının mahkeme tarafından geçici olarak durdurulmasıdır.
7. İdari yargı dışında kalan uyuşmazlıklar nelerdir?
   İdarenin özel hukuk işlemlerinden doğan uyuşmazlıklar adli yargıya girer.
8. Vergi mahkemeleri hangi uyuşmazlıklara bakar?
   Vergi ve vergi cezalarına ilişkin uyuşmazlıklara bakarlar.
9. İdari dava açmak için avukat zorunlu mudur?
   Hayır, avukat zorunlu değildir ancak uzmanlık gerektirdiği için avukat yardımı önerilir.
10. İdari yargıda yetkili mahkeme nasıl belirlenir?
    Genellikle işlemi yapan idari birimin bulunduğu yerdeki mahkeme yetkilidir.