İş sağlığı ve güvenliği (İSG), sadece yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda iş yerinde verimliliği ve çalışan memnuniyetini doğrudan etkileyen stratejik bir yönetim alanıdır. Gelişen sanayi yapısı, artan teknolojik yatırımlar ve iş kazalarına dair toplumsal duyarlılık sayesinde, işverenlerin ve çalışanların İSG alanında bilgi sahibi olmaları artık kaçınılmaz bir zorunluluk haline gelmiştir.
İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önüne geçilmesi için yapılan en etkili yatırımlardan biri İSG eğitimleridir. Çalışanların riskler karşısında bilinçlenmesi, alınan önlemleri anlaması ve uygulaması, iş kazalarının en aza indirilmesinde kritik rol oynamaktadır.
Bu yazıda, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde işverenin eğitim yükümlülüğü, eğitim türleri, süreleri, içerikleri ve çalışanların bu sürece aktif katılımının önemi detaylı bir şekilde incelenecektir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Nedir?
İş sağlığı ve güvenliği eğitimi, çalışanların işyerinde karşılaşabilecekleri riskler hakkında bilgilendirilmelerini, korunma yollarını öğrenmelerini ve güvenli çalışma alışkanlıkları kazanmalarını amaçlayan sistemli ve planlı bir eğitim sürecidir.
Bu eğitimler sayesinde çalışanlar:
- İş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda farkındalık kazanır.
- Acil durumlarda doğru tepki verme becerisi geliştirir.
- Kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı hakkında bilgi sahibi olur.
- Riskli davranışlardan kaçınır.
İSG eğitimi, yalnızca bilgi vermekle sınırlı değildir; aynı zamanda davranış değişikliği yaratmayı hedefler.
İşverenin Eğitim Verme Zorunluluğu
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işveren;
- İşyerinde çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ücretsiz olarak vermek,
- Eğitim sürelerini iş saatleri içinde sağlamak,
- Eğitimleri periyodik olarak tekrar etmek,
- Eğitimin verildiğini belgelemek zorundadır.
Yasal Dayanak:
“İşveren, çalışanlara işe başlamadan önce, iş değişikliğinde, kullanılan iş ekipmanında veya teknolojide değişiklik olduğunda iş sağlığı ve güvenliği eğitimi vermek zorundadır.”
(İSGK m.17)
Hangi Durumlarda Eğitim Verilmelidir?
- İşe Girişte (Oryantasyon Eğitimi): Yeni işe başlayan her çalışana verilmelidir.
- İş Değişikliği: Farklı bir göreve geçirilen personele özel eğitim verilmelidir.
- Ekipman veya Teknoloji Değişikliği: Yeni makine veya teçhizat kullanımında uygulanır.
- Yasal Periyotlar: Eğitimler, risk sınıfına göre periyodik olarak tekrar edilmelidir.
Risk Sınıfına Göre Eğitim Süreleri
İş yerinin tehlike sınıfına göre yıllık eğitim süreleri farklılık gösterir. Aşağıdaki tablo, 2025 yılı itibarıyla geçerli sürelere ilişkin bir genel çerçeve sunmaktadır:
| Tehlike Sınıfı | Çalışan Başına Yıllık Eğitim Süresi |
|---|---|
| Az tehlikeli işyerleri | 8 saat |
| Tehlikeli işyerleri | 12 saat |
| Çok tehlikeli işyerleri | 16 saat |
Eğitim Konuları Nelerdir?
Eğitim içeriği iş yerinin faaliyet alanına göre belirlenir. Ancak genel olarak şu başlıkları kapsar:
- İş sağlığı ve güvenliği kültürü
- Temel iş güvenliği kuralları
- Risk etkenleri ve değerlendirmesi
- Kaza nedenleri ve korunma yolları
- KKD kullanımı
- Acil durumlar ve tahliye planı
- İlk yardım bilgisi
- Yangın güvenliği
İşveren, bu konuların uzman kişilerce ve çalışanların anlayabileceği düzeyde verilmesini sağlamakla yükümlüdür.
Eğitimin Kim Tarafından Verileceği
İSG eğitimleri yalnızca konunun uzmanları tarafından verilebilir. Eğitimi verebilecek kişiler şunlardır:
- İş güvenliği uzmanı
- İşyeri hekimi
- Diğer sağlık personeli
- Bakanlıkça yetkilendirilmiş eğitim kurumları
Eğitim sonunda çalışanların katılımı, başarı değerlendirmesi ve imza karşılığı katılım tutanağı düzenlenmelidir.
Eğitimin Belgelendirilmesi
Eğitim sonunda düzenlenecek belgeler, denetimlerde işverenin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini göstermesi açısından hayati öneme sahiptir.
- Katılım listeleri
- Eğitim içeriği (müfredat)
- Eğitmen bilgileri
- İmzalı eğitim formları
- Değerlendirme sınavları
Bu belgelerin en az 15 yıl süreyle saklanması gerekmektedir.
Çalışanların Bilinçlendirilmesi Neden Önemlidir?
Eğitimin hedefi yalnızca bilgi vermek değil, davranış değişikliği yaratmaktır. Bilinçli çalışanlar:
- Tehlikeyi önceden fark eder,
- Kendi güvenliğini ve iş arkadaşlarının güvenliğini korur,
- İşyerinde güvenlik kültürünün yerleşmesine katkı sunar,
- Kaza oranlarını ve iş gücü kaybını düşürür.
Unutulmamalıdır ki; “kaza” olarak tanımlanan birçok olay, aslında önlenebilir ihmallerin sonucudur.
İşverenin Sorumluluğu ve Olası Yaptırımlar
İSG eğitimi verilmemesi veya belgelendirilmemesi halinde işveren:
- İdari para cezasına,
- Hukuki sorumluluğa (tazminat),
- Cezaî sorumluluğa (özellikle ölüm veya yaralanma ile sonuçlanan kazalarda) tabi olabilir.
2025 yılı itibarıyla eğitim verilmemesi halinde kesilebilecek idari para cezası:
Her bir çalışan için 1.544 TL (yeniden değerleme oranına göre artabilir).
Çalışanlar İçin Eğitim Hakkı ve Yükümlülüğü
Çalışanlar, eğitim alma hakkına sahiptir. Aynı zamanda eğitimlere katılmak ve öğrendiklerini uygulamakla da yükümlüdür.
Eğitime katılmayan çalışan:
- Disiplin işlemi ile karşılaşabilir,
- Kazalarda ihmalkâr davranış nedeniyle sorumlu tutulabilir,
- İş güvenliği kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle iş akdi feshedilebilir.
Dolayısıyla, eğitim sadece hak değil, aynı zamanda bir sorumluluktur.
Örnek Senaryo: Eğitim Verilmemiş İş Kazası
📌 Senaryo: Tehlikeli sınıfta yer alan bir inşaat şirketinde yeni başlayan çalışan, kask takmadan çalışmaya başlar. Eğitim verilmediği için KKD kullanımı hakkında bilgisi yoktur. Kafa travması geçirir.
📌 Hukuki Sonuç: İşveren, hem İSG eğitimini vermemiş hem de işçinin denetimini yapmamıştır. Bu durumda hem idari hem de tazminat ve ceza hukuku yönünden sorumludur.
Sıkça Sorulan Sorular
İşe yeni başlayan çalışan eğitimi almadan çalıştırılabilir mi?
Hayır. İşe başlamadan önce mutlaka İSG eğitimi verilmiş olmalıdır. Aksi halde işveren doğrudan sorumlu olur.
Eğitim saatleri işten sonra yapılabilir mi?
Eğitimler çalışma saatleri içinde ve ücret kesintisi olmadan yapılmalıdır. İş saatleri dışında yapılan eğitimler geçerli sayılmaz.
Eğitim sertifikası almak zorunlu mudur?
Hayır. Sertifika zorunlu değildir ancak eğitimin verildiği belgelenmelidir. Katılım formu ve eğitici bilgileri yeterlidir.
Sonuç
İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri, hem çalışanların korunması hem de işverenin yasal sorumluluklarını yerine getirmesi açısından vazgeçilmez bir unsurdur. Bu eğitimler yalnızca bir formalite değil; iş kazalarını ve meslek hastalıklarını doğrudan etkileyen, çalışanların yaşam kalitesini yükselten temel bir ihtiyaçtır.
İşverenlerin bu süreci etkili şekilde yönetmesi, eğitimi yalnızca yasal bir zorunluluk değil, kurumsal bir kültür haline getirmesi gerekir. Çalışanlar ise aldıkları bilgileri uygulamalı olarak içselleştirmeli, güvenli çalışma kültürüne aktif katkı sağlamalıdır.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın