İş hayatında çalışanların en önemli haklarından biri kıdem ve ihbar tazminatlarıdır. İş sözleşmesinin sona ermesiyle ortaya çıkan bu tazminatlar, işveren tarafından belirli şartların gerçekleşmesi durumunda çalışana ödenir. Bu makalede kıdem ve ihbar tazminatının tanımları, hak kazanma koşulları ve hesaplama yöntemleri detaylı olarak açıklanmıştır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, işçinin işverene ait bir işyerinde belirli süre çalıştıktan sonra, iş ilişkisinin sona ermesi durumunda, işveren tarafından işçiye ödenen tazminattır. Kıdem tazminatı, çalışanın uzun süreli çalışmasının karşılığı olarak kabul edilir.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları Nelerdir?

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için şu koşulların sağlanması gerekir:

• Çalışanın aynı işveren yanında en az 1 yıl çalışmış olması,
• İş akdinin çalışanın haklı nedenle feshi veya işveren tarafından haksız şekilde sona erdirilmesi,
• Çalışanın askerlik, evlilik (kadın işçiler için), emeklilik veya emeklilik için gerekli yaş dışındaki koşulları tamamlaması nedeniyle işten ayrılması.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, çalışanın işyerinde geçirdiği her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilir. Kıdem tazminatı hesaplamasında dikkate alınan temel unsurlar şunlardır:

• Son brüt maaş,
• Çalışılan toplam süre,
• Düzenli olarak ödenen ek ödemeler (ikramiye, prim, yol, yemek gibi).

Kıdem Tazminatı Hesaplama Örneği

Örneğin, aylık brüt ücreti 20.000 TL olan ve aynı işyerinde 5 yıl 6 ay çalışan bir işçinin kıdem tazminatı şu şekilde hesaplanır:

• Her yıl için: 20.000 TL × 5 yıl = 100.000 TL
• 6 ay için: (20.000 TL ÷ 12 ay) × 6 ay = 10.000 TL
• Toplam kıdem tazminatı: 100.000 TL + 10.000 TL = 110.000 TL

Kıdem tazminatı ödemelerinde bir tavan sınırı vardır ve her yıl devlet tarafından belirlenir.

İhbar Tazminatı Nedir?

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin işveren veya çalışan tarafından bildirim sürelerine uyulmadan sona erdirilmesi durumunda, mağdur olan tarafa ödenen tazminattır. İhbar tazminatının amacı, tarafların yeni durumlara hazırlanabilmesi için gerekli süreyi vermek veya bu sürenin karşılığını tazmin etmektir.

İhbar Süreleri Ne Kadardır?

İş Kanunu’na göre ihbar süreleri, çalışanın kıdem süresine göre belirlenir:

• 6 aya kadar çalışmalarda: 2 hafta,
• 6 ay – 1,5 yıl arası çalışmalarda: 4 hafta,
• 1,5 yıl – 3 yıl arası çalışmalarda: 6 hafta,
• 3 yıldan fazla çalışmalarda: 8 hafta.

İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İhbar tazminatı, yukarıdaki sürelerle çalışanın brüt günlük ücreti çarpılarak bulunur. Günlük ücret, aylık brüt ücretin 30’a bölünmesiyle hesaplanır.

İhbar Tazminatı Hesaplama Örneği

Örneğin, aylık brüt maaşı 15.000 TL olan ve 2 yıl çalışmış bir işçinin ihbar süresi 6 haftadır:

• Günlük ücret: 15.000 TL ÷ 30 = 500 TL
• İhbar tazminatı: 6 hafta × 7 gün × 500 TL = 21.000 TL

Kıdem ve İhbar Tazminatı Arasındaki Farklar Nelerdir?

• Kıdem tazminatı, çalışanın kıdemine bağlı olarak ödenirken, ihbar tazminatı, bildirim sürelerine uyulmadığı durumlarda ödenir.
• Kıdem tazminatına hak kazanmak için en az bir yıl çalışma gerekirken, ihbar tazminatı için böyle bir sınır yoktur.
• Kıdem tazminatı için belirli fesih sebepleri aranır, ihbar tazminatı ise bildirim yükümlülüğüne bağlıdır.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Hangi Durumlarda Ödenmez?

• İşçinin kendi isteğiyle (haklı bir nedeni olmaksızın) istifa etmesi durumunda kıdem tazminatı ödenmez.
• İşçinin işveren tarafından haklı nedenle (örneğin işyerinde hırsızlık veya disiplinsizlik nedeniyle) işten çıkarılması durumunda ihbar ve kıdem tazminatı ödenmez.

Tazminatlar Ödenmezse Ne Yapılabilir?

Kıdem veya ihbar tazminatının ödenmemesi halinde işçi önce arabulucuya başvurmalıdır. Arabuluculukla sonuç alınamazsa İş Mahkemesi’ne dava açarak alacaklarını talep edebilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Kıdem tazminatını kimler alabilir?
   Aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış ve yasada belirtilen şartları taşıyan işçiler alabilir.
2. İhbar tazminatı ne zaman ödenir?
   İş sözleşmesi ihbar süresine uyulmadan sona erdirilirse ödenir.
3. Kıdem tazminatında üst sınır var mı?
   Evet, her yıl devlet tarafından belirlenen bir üst sınır vardır.
4. Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
   Her çalışma yılı için bir aylık brüt ücret hesaplanarak bulunur.
5. İhbar süresi neye göre belirlenir?
   İşçinin çalışma süresine göre belirlenir (2 ile 8 hafta arası).
6. Tazminatlar zamanında ödenmezse ne yapılır?
   Önce arabuluculuk, sonuç alınamazsa İş Mahkemesi’nde dava açılır.
7. Kendi isteğiyle ayrılan çalışan tazminat alır mı?
   Haklı nedenle ayrılmadığı sürece kıdem tazminatı alamaz.
8. Emekli olan çalışan kıdem tazminatı alır mı?
   Evet, emeklilik nedeniyle işten ayrılanlar alabilir.
9. Kıdem ve ihbar tazminatı aynı anda alınabilir mi?
   Evet, şartları varsa her iki tazminat aynı anda alınabilir.
10. İhbar tazminatı hesaplanırken ek ödemeler dahil edilir mi?
    Evet, düzenli yapılan ödemeler dahil edilir.