Çalışma hayatında sıkça karşılaşılan ve iş yerindeki huzuru derinden etkileyen mobbing, hukuki anlamda önem taşıyan ciddi bir sorundur. Türkçe karşılığı “psikolojik taciz” veya “işyerinde duygusal taciz” olarak bilinen mobbing, çalışanların mesleki hayatını, psikolojik durumunu ve sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir.

Bu makalede mobbing kavramının ne olduğu, hangi davranışların mobbing sayıldığı, nasıl tespit edileceği ve mobbinge maruz kalan çalışanların hukuki hakları hakkında ayrıntılı bilgiler paylaşılacaktır.

Mobbing (Psikolojik Taciz) Nedir?

Mobbing, bir veya birden fazla kişinin, işyerinde başka bir çalışana karşı sistematik ve tekrarlayan biçimde, aşağılayıcı, küçük düşürücü, dışlayıcı veya rahatsız edici davranışlarda bulunmasıdır. Mobbingin temel özelliği, süreklilik göstermesi ve hedef alınan kişiyi iş ortamından uzaklaştırmayı veya itibarsızlaştırmayı amaçlamasıdır.

Mobbing davranışları, mağdurun çalışma performansını düşürür, psikolojik ve fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir ve mağdurun işten ayrılmasına sebep olabilir.

Hangi Davranışlar Mobbing Olarak Kabul Edilir?

Mobbing davranışları çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Mobbing olarak kabul edilen temel davranışlar şunlardır:

• Sürekli eleştiri ve aşağılama,
• İşyerinde dışlama, izolasyon ve yalnızlaştırma,
• Dedikodu, iftira ve itibarsızlaştırma,
• İş yükünün sürekli artırılması veya azaltılması,
• İş performansının haksız yere sürekli sorgulanması,
• Gereksiz yere disiplin cezaları verilmesi veya tehdit edilmesi,
• Sosyal ortamlardan dışlanma veya iletişimin engellenmesi,
• Kişisel özellikler (dış görünüş, siyasi görüş, cinsiyet vb.) nedeniyle ayrımcılığa maruz bırakma.

Mobbing Nasıl Tespit Edilir?

Bir davranışın mobbing olarak kabul edilmesi için belirli kriterlerin gerçekleşmesi gereklidir:

1. Sistematik Olması

Mobbing, tek seferlik bir davranış değil, süreklilik gösteren sistematik eylemlerden oluşmalıdır.

2. Sürekli ve Tekrarlayıcı Olması

Davranışların belirli aralıklarla tekrar etmesi ve devamlılık göstermesi gereklidir.

3. Kişinin Ruhsal ve Fiziksel Sağlığını Etkilemesi

Mobbinge maruz kalan kişinin psikolojik veya fiziksel sağlığında bozulmalar, stres, depresyon gibi belirtilerin ortaya çıkması gerekir.

4. İş Performansını ve Sosyal İlişkileri Etkilemesi

Mağdurun iş performansının düşmesi, sosyal ilişkilerinin bozulması ve iş ortamında yalnızlaşması önemlidir.

Mobbing Mağdurları Neler Yapabilir?

Mobbinge maruz kalan çalışanlar aşağıdaki hukuki haklara sahiptir:

• İş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir,
• Maddi ve manevi tazminat davası açabilir,
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir,
• Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunabilir.

Mobbinge maruz kalanların haklarını koruyabilmesi için yaşadıkları olayları belgelemeleri önemlidir. E-posta yazışmaları, mesajlar, tanık beyanları ve doktor raporları delil olarak kullanılabilir.

İşverenin Mobbing Konusunda Sorumluluğu

İşveren, mobbing davranışlarını önlemek, bu tür davranışlara karşı gerekli tedbirleri almak ve çalışanları korumakla yükümlüdür. İşverenin mobbingi önleme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda, hukuki olarak doğrudan sorumluluğu doğar ve tazminat ödeme yükümlülüğü ortaya çıkar.

Mobbing Nedeniyle Açılan Davalarda Hangi Tazminatlar İstenebilir?

Mobbinge maruz kalan kişiler aşağıdaki tazminat türlerini talep edebilir:

• Maddi Tazminat: Mobbing nedeniyle oluşan maddi zararlar (tedavi masrafları, gelir kayıpları vb.) karşılanır.
• Manevi Tazminat: Psikolojik acı, üzüntü ve itibar kaybı nedeniyle talep edilir.

Mobbing Nedeniyle İşten Ayrılma ve İşsizlik Maaşı

Mobbing sebebiyle işten ayrılan çalışanlar, haklı nedenle fesih yaptıkları için işsizlik maaşı almaya hak kazanırlar. Ancak bu durumun belgelenmesi ve iş sözleşmesinin mobbing gerekçesiyle haklı olarak feshedildiğinin açıkça belirtilmesi önemlidir.

Mobbing Nasıl Önlenir?

İşyerinde mobbingin önlenmesi için işverenlerin yapabileceği bazı uygulamalar vardır:

• Açık iletişim politikası benimsemek,
• İşyerinde mobbing konusunda farkındalık eğitimleri düzenlemek,
• Şikâyet mekanizmasını oluşturmak ve etkin işletmek,
• Mobbing iddialarını titizlikle soruşturmak ve hızlıca sonuçlandırmak.

Bu önlemler, işyerinde mobbing riskini azaltarak daha sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturur.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Mobbing nedir?
   İşyerinde sistematik olarak uygulanan psikolojik tacizdir.
2. Hangi davranışlar mobbing sayılır?
   Sürekli aşağılama, dışlama, haksız eleştiri gibi davranışlar mobbingdir.
3. Mobbing nasıl ispatlanır?
   Tanık ifadeleri, mesajlar, e-postalar ve doktor raporları ile ispatlanabilir.
4. Mobbinge maruz kalan çalışan ne yapmalıdır?
   Hukuki destek alarak tazminat davası açabilir, iş sözleşmesini feshedebilir.
5. İşveren mobbingden sorumlu mudur?
   Evet, işveren mobbingin önlenmesi ve ortadan kaldırılmasından sorumludur.
6. Mobbing nedeniyle hangi tazminatlar istenebilir?
   Maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.
7. Mobbing yüzünden işten ayrılırsam işsizlik maaşı alabilir miyim?
   Evet, haklı nedenle fesih durumunda işsizlik maaşı alınabilir.
8. Mobbingin sistematik olması ne demektir?
   Davranışların düzenli aralıklarla ve sürekli yapılması demektir.
9. Tek seferlik davranış mobbing sayılır mı?
   Hayır, mobbing için davranışların sürekliliği ve tekrarı şarttır.
10. İşveren mobbingi önlemek için ne yapmalıdır?
    Farkındalık eğitimleri vermeli, şikâyet mekanizması oluşturmalı ve etkin önlemler almalıdır.